- απολογητική
- Ονομάζεται έτσι με ευρύτερη σημασία το τμήμα της διαλεκτικής που έχει σκοπό την υπεράσπιση της αλήθειας (από το ρήμα απολογούμαι, δηλαδή υπερασπίζω τον εαυτό μου). Από αυτή την άποψη μπορούν να θεωρηθούν απολογητικοί οι λόγοι μερικών αρχαίων συγγραφέων και φιλοσόφων, π.χ. τα Απομνημονεύματα του Σωκράτους του Ξενοφώντα και η Απολογία του Σωκράτους του Πλάτωνα· και τα δύο έχουν γραφτεί πραγματικά για να υπερασπίσουν τη μνήμη του δασκάλου από τις κατηγορίες της ασέβειας και της ανηθικότητας για τις οποίες είχε καταδικαστεί. Συνηθέστερα, η α. νοείται ως όρος που σχετίζεται με τη θεολογία και έχει σκοπό την υπεράσπιση των χριστιανικών αληθειών και της αξίας των ιερών βιβλίων κατά των αιρέσεων. Με αυτή την έννοια πρέπει να διακρίνουμε την ελληνική α. από τη λατινική. Η πρώτη περιλαμβάνει τους χριστιανούς συγγραφείς που έγραψαν απολογίες στην ελληνική γλώσσα για να αποκρούσουν τις διάφορες κατηγορίες και συκοφαντίες των εθνικών εναντίον των χριστιανών. Από αυτούς, επιφανέστεροι στον 2ο αι. μ.Χ. είναι οι Αθηναίοι Κοδράτος, Αριστείδης και Αθηναγόρας, οι Παλαιστίνιοι Αρίστων εκ Πέλλης και Ιουστίνος, οι Σύριοι Τατιανός και Θεόφιλος Αντιοχείας, οι Μικρασιάτες Απολλινάριος ο Ιεραπόλεως και Μελίτων o Σάρδεων και o Ερμείας, o συγγραφέας της Προς Διόγνητον επιστολής. Όλοι τους είχαν αποκλειστική ή κύρια συγγραφική δραστηριότητα την απόδειξη της αλήθειας του χριστιανισμού έναντι της ειδωλολατρικής πλάνης και γι’ αυτό ονομάστηκαν απολογητές. Εκτός από αυτούς, και άλλοι συγγραφείς της αρχαίας εκκλησίας έγραψαν απολογητικά έργα, όπως o Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο Ευσέβιος Καισαρείας, ο Αθανάσιος, ο Κύριλλος Αλεξανδρείας, ο Ωριγένης, που με το έργο του Κατά Κέλσου προσέφερε την εγκυρότερη και πληρέστερη υπεράσπιση του χριστιανισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από αριστοτεχνική επιχειρηματολογία και διαλεκτική δύναμη. Κυριότερος εκπρόσωπος της λατινικής α. κατά τα τέλη του 2ου αι. υπήρξε ο Μινούκιος Φήλιξ με το έργο του Οκτάβιος,ενώ τον 3o αι. ξεχωρίζουν ο Τερτυλλιανός με τα έργα του Απολογητικόν (Apologeticum)και Προς τα έθνη (Ad Nationes)και ο Κυπριανός o Καρχηδόνιος. Τον 4ο αι. αναδεικνύονται o Αρνόβιος με το έργο του Κατά των εθνών και ο Λακτάντιος (ο επονομαζόμενος και χριστιανός Κικέρων, για την καθαρότητα της λατινικής γλώσσας στην οποία έγραψε) με το κύριο έργο Θείες διδασκαλίες.
Dictionary of Greek. 2013.